De ziekte van hashimoto
Werking, oorzaken, symptomen, diagnose en behandeling
De ziekte van Hashimoto is een auto-immuunziekte. Bij een auto-immuunziekte is het immuunsysteem op hol geslagen en valt lichaamseigen weefsels aan. In het geval van de ziekte van Hashimoto zijn de pijlen op de schildklier gericht. Schildklierweefsel raakt ontstoken en beschadigd en houdt steeds minder productiecapaciteit over voor de productie van schildklierhormoon. De ziekte van Hashimoto kan hierdoor leiden tot een traagwerkende schildklier (hypothyreoïdie). Klik op de link om het uitgebreide artikel over de trage schildklier te lezen.
De ziekte van Hashimoto en een trage schildklier worden vaak in een adem genoemd. Hierdoor zou je bijna denken dat een traagwerkende schildklier (hypothyreoïdie) en de ziekte van Hashimoto hetzelfde is, maar dit is dus niet het geval. Wel is in veruit de meeste gevallen (90-95%) de ziekte van Hashimoto de oorzaak van een trage schildklier.
Dus wat is een auto-immuunziekte en wat is Hashimoto? Wat is de oorzaak, wat zijn de symptomen, hoe wordt de diagnose gesteld en wat zijn de behandelopties? In dit artikel zet ik alles voor je op een rij. Laten we beginnen bij het immuunsysteem
Hoe werkt het immuunsysteem?
Het immuunsysteem beschermt ons tegen ongewenste binnendringers (zoals bacteriën, virussen en infecties), maar wordt óók ingezet om afvalstoffen en beschadigde cellen op te ruimen. Bij mensen met een auto-immuunziekte gaat er iets mis met het immuunsysteem: de verkeerde cellen worden opgeruimd.
Het immuunsysteem is een complex systeem met enorm veel spelers. Als een van deze spelers overspannen raakt en fouten gaat maken, kan er van alles misgaan en kan een auto-immuunziekte ontstaan. Om het makkelijker te kunnen begrijpen vergelijken we een virusinfectie even met een inbreker bij een bedrijfspand en de spelers van je immuunsysteem met het beveiligingssysteem.
Zodra de inbreker het pand binnengaat, wordt een belangrijk veiligheidsprotocol opgestart, genaamd de ontstekingsreactie.
- Allereerst komen de bewakers in actie, de macrofagen, die de inbreker overmeesteren en 112 bellen.
- Politiemensen, genaamd T-helper cellen, arriveren op het bedrijventerrein en schatten de situatie in. Indien nodig sturen zij boodschappers op pad, (cytokines) om het speciale arrestatieteam en een rechercheur erbij te halen.
- Het arrestatieteam (de T-killer cellen) schakelen de lastige inbreker uit en de rechercheur (de B-cellen) maken een dossier aan (antistoffen), zodat wanneer de inbreker of zijn handlangers terugkomen er sneller gehandeld kan worden.
- Vanuit het hoofdkantoor van politie houden Regulerende T-cellen toezicht op de situatie. Als het gevaar geweken is en het werk gedaan, dan sturen zij de T-killer cellen naar huis, waarmee de ontstekingsreactie wordt afgerond.
Het immuunsysteem ruimt naast indringers ook beschadigde, schadelijke of dode celresten op. Een goed werkend immuunsysteem herkent dus zowel lichaamsvreemd als lichaamseigen stoffen en weet wanneer het een ontstekingsreactie moet opstarten en wanneer het kan stoppen.
Wat is een auto-immuunziekte?
Antistoffen zijn dus immuuncellen die andere immuuncellen laten weten wat er precies moet worden opgeruimd. Bij een auto-immuunziekte is het immuunsysteem op hol geslagen; het maakt auto-antistoffen aan voor lichaamseigen weefsels en cellen. In totaal zijn er meer dan 100 auto-immuunziektes met allemaal hun eigen auto-antistoffen tegen specifieke doelorganen. Bekende voorbeelden zijn Hashimoto, Graves, diabetes type 1, MS, vitiligo, lupus, coeliakie, alopecia en reumatoïde artritis. De ziekte van Hashimoto is de meest voorkomende auto-immuunziekte!
De wetenschap buigt zich al jaren over de oorzaken van auto-immuunziektes. Wat vooralsnog zeker is, is dat er sprake is van een genetische component. Die genetische aanleg leidt echter niet bij iedereen tot een auto-immuunziekte. Om een gen ‘aan’ te zetten, moeten bepaalde omgevingsfactoren aanwezig zijn, waardoor het systeem fouten gaat maken. Voorbeelden van zulke triggers zijn (chronische) infecties, parasieten, virussen, schimmels, roken, hormoondisbalans, bijnierproblemen, voedselintoleranties, zware metalen, zwangerschap, blootstelling aan chemische toxines en trauma. Daarnaast is er nog een derde factor van belang, namelijk een overactief immuunsysteem.
Wat alle auto-immuunziektes met elkaar gemeen lijken te hebben, is het feit dat de patiënt een lekkende darm heeft, waardoor het immuunsysteem continu actief is. Om een auto-immuunziekte te krijgen, zou je dus:
- een genetische aanleg hebben;
- zijn blootgesteld aan een trigger;
- een lekkende darm hebben.
We hebben weliswaar geen invloed op de genetische aanleg. Ook de trigger kunnen we vaak niet voorkomen. Maar door aanpassing van voeding en levensstijl kunnen we vaak wél de oorspronkelijke trigger weghalen en de lekkende darm helen. Hierdoor rukt het immuunsysteem minder vaak uit en kan de ontsteking sneller worden afgerond.
Wat is de ziekte van Hashimoto?
De ziekte van Hashimoto is vernoemd naar de Japanse arts Hakaru Hashimoto, die in 1912 als eerste deze aandoening in kaart bracht. Een andere naam voor deze aandoening die veel wordt gebruikt is Hashimoto Thyroïditis, ofwel een schildklierontsteking.
Bij de ziekte van Hashimoto zijn er auto-antistoffen aangemaakt tegen onderdelen van de schildklier die betrokken zijn bij de productie van schildklierhormoon, te weten thyreoperoxidase (TPO) en thyreoglobuline (TG).
TPO | anti-TPO
Thyreoperoxidase is een enzym dat jodium uit voeding omzet in een actieve vorm jodium, waarmee schildklierhormoon wordt gemaakt. De 4 in T4 staat voor 4 jodiummoleculen.
TG | anti-TG
Thyreoglobuline is een eiwit dat specifiek in de schildklier wordt gemaakt. Thyreoglobuline is als een soort kapstokje, waaraan schildklierhormonen opgehangen en opgebouwd kunnen worden.
Bij de ziekte van Hashimoto worden dus onderdelen van de schildklier aangevallen en opgeruimd. Door de ontstekingsreactie, waarmee dit opruimen gebeurt, raakt de schildklier beschadigd en loopt de productiecapaciteit terug. Het lijkt alsof de schildklier trager gaat werken, maar in feite werkt het superhard, maar met een kleinere fabriek en mindere productie.
Ontwikkeling en verloop van de ziekte van Hashimoto
We kunnen vier stadia onderscheiden in de ontwikkeling van de ziekte van Hashimoto:
Stadium 1
Er is alleen sprake van een genetische aanleg voor de ziekte. Er is nog geen sprake van symptomen, er zijn nog geen antistoffen tegen de schildklier aanwezig en ook de bloedwaarden voor de schildklier laten geen afwijkingen zien.
Stadium 2 - Stille auto-immuniteit
Er is aanwezigheid van anti-TPO en/of anti-TG, maar nog geen beschadiging van schildklierweefsel, afwijkende schildklierwaarden of klachten.
Stadium 3 - Reactiviteit van auto-immuniteit
Er is naast aanwezigheid van anti-TPO en/of anti-TG ook al sprake van beschadiging van schildklierweefsel en klachten. De TSH is al licht verhoogd, maar er zijn nog geen tekorten in T4 en T3. Dit is vaak de fase waarin bloedwaarden wijzen op een subklinische hypothyreoïdie.
Stadium 4 - Auto-immuniteit
Er is naast aanwezigheid van anti-TPO en/of anti-TG ook sprake van beschadiging van schildklierweefsel, klachten/symptomen en afwijkende schildklierwaarden. Dit is vaak pas het moment dat de diagnose ‘trage schildklier’ wordt gesteld en de medicatie wordt opgestart.
Dit proces gaat in de regel langzaam, waardoor het jaren kan duren voordat het zichtbaar wordt in de bloedwaarden en dus ook jaren voordat er een diagnose wordt gesteld.
De ziekte van Hashimoto kent een grillig verloop. Periodes van relatief weinig klachten of stabiele klachten worden afgewisseld met perioden van meer klachten of zelfs nieuwe klachten. Tijdens zo’n opleving van Hashimoto, ook wel een flare-up genoemd, zorgt een geactiveerd immuunsysteem voor een acute ontsteking van de schildklier, waardoor klachten tijdelijk verergeren. Welke klachten dit zijn verschilt van persoon tot persoon. Een greep uit de mogelijke klachten tijdens een flare-up:
- Verlammende vermoeidheid
- Stemmingswisselingen soms met huilbuien en paniekaanvallen
- Lichamelijke pijn vergelijkbaar met een flinke griep
- Hoofdpijnen
- Spijsverteringsproblemen, zoals diarree, opstoppingen, misselijkheid, opgeblazen gevoel etc
- Mentale Mist (In het Engels: BrainFog) Het gevoel in de mist te lopen, niet helder kunnen denken, moeite met concentratie en geheugen, moeilijker uit je woorden komen
- Vocht vasthouden
- Plotseling aankomen in gewicht
Ik schreef drie artikelen over flare-ups;
Diagnose ziekte van Hashimoto
Met behulp van een bloedonderzoek naar de waarden voor anti-TPO en anti-Tg wordt de diagnose ziekte van Hashimoto gesteld. De aanwezigheid van antistoffen alleen is echter niet voldoende. Er moet ook sprake zijn van schildklierklachten en afwijkende bloedwaarden voor TSH en FT4, die passen bij een traagwerkende schildklier.
Veruit de meeste mensen met Hashimoto (80%) hebben verhoogde antistoffen voor anti-TPO. Een iets kleiner deel (50-60% heeft de combinatie van anti-TPO en anti-TG en ongeveer 10% heeft alleen de antistoffen anti-TG. Om deze reden is het verstandig bij het vaststellen van de diagnose BEIDE antistoffen te testen. Kan dit niet? Start dan met anti-TPO.
Kan of wil de (huis)arts niet meewerken en wil jij dit toch weten? Vraag dan zonder verwijsbrief deze test aan bij een commerciële instelling zoals bloedwaardentest.nl.
Belang van diagnose ziekte van Hashimoto
Het stellen van de diagnose Hashimoto maakt op dit moment geen onderdeel uit van de richtlijnen. Reden hiervoor is het feit dat de huidige behandeling van de ziekte van Hashimoto hetzelfde is als de behandeling van een trage schildklier, namelijk het aanvullen van tekorten schildklierhormoon met schildkliermedicatie. Hoe broodnodig deze medicatie ook is, het pakt de oorzaak van de traagwerkende schildklier niet aan. De ontsteking en beschadiging van de schildklier gaat door, waardoor op termijn steeds meer medicatie nodig is om de tekorten schildklierhormoon aan te vullen.
Bij mensen met de ziekte van Hashimoto is er vaak sprake van chronische, laaggradige ontstekingen en werken de Regulerende T-cellen (de immuuncellen die ontstekingen reguleren) minder goed. Omgevings- en leefstijlfactoren spelen hierbij een belangrijke rol. Leefstijlaanpassingen kunnen daarom helpend zijn in het verminderen van restklachten bij een trage schildklier. Een vroegere diagnose Hashimoto kan handvatten geven voor regie over de eigen gezondheid en veel onnodig leed besparen.
Behandeling van de ziekte van Hashimoto
Een tekort aan schildklierhormoon wordt standaard aangevuld met T4-hormon (levothyroxine) schildkliermedicatie. Dit noemt men substitutietherapie. Stapsgewijs wordt de medicatie opgehoogd net zolang tot de bloedwaarden stabiliseren. Elke zes weken controleert de arts de bloedwaarden en indien nodig wordt de dosis bijgesteld. Dit instellen op de juiste dosis medicatie luistert nauw en kan maanden of zelfs langer duren.
Bij een grote groep patiënten verdwijnen de klachten als zij goed zijn ingesteld op de levothyroxine. Helaas is er ook een groep patiënten die zich zelfs bij goede bloedwaarden niet beter gaat voelen. Voor deze groep kan het aanvullend innemen van T3-hormoon (liothyronine) verbetering geven. De merknaam van dit medicijn is Cytomel. Dit wordt ook wel combinatietherapie genoemd, waarbij je naast T4 ook een beetje T3 medicatie slikt. Vraag je huisarts naar de mogelijkheden en verwijs naar de Richtlijnen Database voor Medisch Specialisten.
Er is ook een groep patiënten die noch op synthetisch T4, noch op de combinatie van T4 en T3 goed reageert. Voor hen kan natuurlijke schildkliermedicatie (NSH) een goede match zijn. Voor meer informatie over natuurlijk schildklierhormoon zie de website van de Vereniging van Gebruikers van Natuurlijk Schildklierhormoon (VGNS).
Levothyroxine is beschikbaar in diverse merken. Elk merk heeft dezelfde werkzame stof (levothyroxine), maar met een net iets andere samenstelling in hulpstoffen. Hierdoor is onnodig wisselen van merk niet gewenst. Zie ook artikel Stop ongewenst wisselen.
Deze reguliere behandeling houdt geen rekening met de omgevingstriggers van Hashimoto. Hierdoor is de kans groot dat aanvallen op de schildklier voortduren en op termijn de medicatiedosis moet worden opgehoogd.
Behandeling met medicatie is in de regel levenslang. Het schildklierweefsel dat beschadigd of vernietigd is groeit meestal niet vanzelf terug, waardoor de productie van schildklierhormoon ook niet terugkeert. In uitzonderlijke gevallen, wanneer de destructie nog niet te groot is, kan dit wel. Hier zijn verhalen over bekend, maar nogmaals, deze verhalen zijn de uitzondering en niet de regel.
Genezing is dus vaak niet mogelijk. Wel is het voor sommigen mogelijk om in remissie te komen. Dit betekent dat de antistoffen tot onder de norm dalen en de restklachten verdwijnen. Ook bij mensen in remissie blijft terugval in flare-ups mogelijk.
Schildklierklachten verminderen
Wat kun jij zelf doen om schildklierklachten te verminderen? Alles start bij het begrijpen van je diagnose.
- Is er sprake van de auto-immuunziekte Hashimoto, dan kan focus op het kalmeren van het immuunsysteem en het optimaliseren van je voeding en leefstijl veel winst opleveren.
- Heb jij een trage schildklier als gevolg van een operatie of medische ingreep, dan zal de focus liggen op aanpassingen van voeding en leefstijl, waarmee jij de opname, omzetting en bruikbaarheid van jouw schildkliermedicatie kan ondersteunen.
Hier op mijn website vind je talloze gratis informatiebronnen, zoals
Daarnaast bied ik een zeer uitgebreid aanbod e-masterclasses aan en natuurlijk mijn boeken Ik heb een trage schildklier. Wat nu? en Met een trage schildklier de overgang door. en het Hashimoto Eliminatiedieet aan.
Mijn advies voor nu is start met het kijken van het webinar over het Fundament van een Schildkliervriendelijke Leefstijl. Deze kijk je hier.
Graag gedaan.