Voeding als medicijn – Soja

Bij de diagnose trage schildklier krijg je vaak niet veel informatie van je arts(en), behalve uitleg over de medicatie die je dagelijks moet gaan slikken. Wanneer de bloedwaarden stabiliseren, maar klachten van vermoeidheid, brainfog, somberheid, gewichtstoename of spier- en gewrichtspijnen aanhouden, dan is er doorgaans weinig hulp. Ermee leren leven is dan een veelgehoord advies. Dat is jammer, want met deze mededeling verdwijnt niet alleen ieder perspectief op verbetering, het nodigt ook niet uit om zelf in actie te komen en de regie over je eigen gezondheid te pakken. In mijn ogen een gemiste kans.

Met voeding en leefstijl kun jij je lichaam ondersteunen, waardoor klachten kunnen afnemen. Maar in de wirwar aan websites en experts die adviezen geven is het soms lastig keuzes maken. Op hashimoto.nl vind je achtergrondinformatie over de werking van je lichaam en manieren om deze processen te ondersteunen. Op basis van deze weetkracht kun jij beter keuzes maken. In een serie artikelen bespreek ik voedingskeuzes bij een trage schildklier. In dit artikel bespreek ik soja.

Soja en de trage schildklier

Soja wordt steeds populairder. Sojabonen zijn peulvruchten die vooral bij vegetariërs een veelgebruikt alternatief zijn voor vlees. En dat is niet zo gek als je ziet hoeveel goede voedingsstoffen er in (vooral de gefermenteerde vorm van) soja zitten.

Soja kennen we in twee varianten: gefermenteerd en ongefermenteerd. Het is dus vooral de gefermenteerde vorm van soja die gezondheidsvoordelen kan hebben.
Gefermenteerd wil zeggen dat het product door bacteriën, schimmels of gisten is bewerkt, waardoor het als het ware al een beetje is voorverteerd en daardoor beter opneembaar is. Voorbeelden van gefermenteerde sojaproducten zijn miso, tempeh, sojasaus, tamari en natto.
De ongefermenteerde soja bevat naast de positieve stoffen ook behoorlijk wat anti-nutriënten, zoals fytinezuur, oxaalzuur, lectines, saponinen en trypsineremmers, die een goede spijsvertering flink kunnen dwarsbomen. Voorbeelden van ongefermenteerde sojaproducten zijn sojamelk, edamame boontjes, tofu, tahoe, soja eiwitpoeders en soja vleesvervangers.

Soja bevat meer eiwitten en vet en minder koolhydraten dan andere peulvruchten. De kwaliteit van het soja-eiwit is ook veel hoger dan die van andere plantaardige eiwitten. Vanwege het lage koolhydraatgehalte is soja vaak een favoriete voedingsoptie voor mensen met insulineresistentie en diabetes of mensen die gewicht willen verliezen. De koolhydraten van sojabonen kunnen bovendien helpen bij de groei van goede darmbacteriën, waardoor soja als prebiotica kan worden beschouwd. De sojaboon is daarnaast ook nog eens een goede bron van vitaminen en mineralen. Een topproduct zou je zeggen, maar toch is het goed om kritisch naar het gebruik ervan te kijken.

We bekijken eerst de mogelijke reacties op soja en vervolgens de invloed van soja op de hormoonbalans en op de schildklierwerking en op het endorfinesysteem.

Mogelijke reacties op soja

Het nuttigen van soja kan diverse reacties uitlokken. Deze reacties kunnen we onderverdelen in een soja-allergie en een soja-intolerantie.

Soja-allergie
Mensen met een soja-allergie krijgen een allergische reactie op een of meerdere eiwitten in soja, waarbij IgE antistoffen worden aangemaakt. Het is niet bekend hoe vaak soja-allergie voorkomt. Wel is bekend dat vooral jonge kinderen met atopisch eczeem soja-allergie kunnen ontwikkelen. Nadat deze kinderen één tot twee jaar soja uit hun dieet hebben geschrapt, blijken zij vaak soja weer te kunnen verdragen. Volwassenen hebben minder vaak een soja-allergie.

Klachten passende bij een soja-allergie zijn:

• oraal allergiesyndroom (kleine blaasjes, zwelling, tinteling of kriebel in de mond);
• luchtwegklachten (hoesten, niezen, slijmvorming, benauwdheid et cetera);
• maag- en darmklachten (buikpijn, misselijkheid, overgeven, darmkrampen, diarree, constipatie, ontstekingen slokdarm/maagvlies);
• huidklachten (netelroos, galbulten, atopisch eczeem, vochtophopingen);
• anafylaxie.

Soja-intolerantie
Sojabonen bevatten de onoplosbare vezels raffinose en stachyose, die behoren tot de FODMAP-vezels die de symptomen van het prikkelbaredarmsyndroom kunnen veroorzaken en kunnen leiden tot winderigheid en diarree. Daarnaast bevat soja trypsineremmers, die de vertering van eiwitten verstoren en een hoog gehalte aan fytinezuur bevatten, dat de opname van calcium, magnesium, koper, ijzer en zink belemmert. Deze antinutriënten kunnen in grote hoeveelheden, vooral in de ongefermenteerde vormen van soja, voor spijsverteringsklachten, een lekkende darm en een activatie van het immuunsysteem zorgen.

Invloed van soja op de hormoonbalans en schildklierwerking

Soja bevat ook veel fyto-oestrogenen. Dat zijn plantaardige stofjes die erg op de lichaamseigen oestrogenen lijken, maar in afgezwakte vorm. Handig voor vrouwen in de overgang, omdat zij hiermee toch hun dalende oestrogeenspiegels kunnen ophogen, maar wellicht minder handig als er al hormoondisbalans aanwezig is, zoals oestrogeendominantie. Omdat soja in zo enorm veel producten verwerkt is, kun je ongemerkt grote hoeveelheden binnenkrijgen, wat dus niet alleen zijn weerslag kan hebben op de spijsvertering, maar wellicht ook op de hormoonbalans.

Naast mogelijke problemen met de spijsvertering en hormoonbalans, zou soja ook een mogelijk schadelijk effect op de schildklierwerking hebben, omdat soja de opname van jodium en zink zou verminderen. De mate waarin soja invloed heeft is echter een stuk kleiner dan Google doet geloven. Een groot onderzoek, een systemische review en meta-analyse van het effect van soja op de schildklierfunctie uit 2019 laten zien dat dagelijks gebruik van soja geen effect heeft op de schildklierhormonen T4 en T3. Alleen de TSH-waarden waren licht verhoogd. Naar mijn mening mag er dus een nuance aangebracht worden in de overtuiging dat sojaproducten de werking van de schildklier verminderen. Bij gematigd gebruik van (bij voorkeur gefermenteerde) soja zullen de gevolgen minimaal zijn, zeker omdat gebruikers van schildkliermedicatie minder jodium nodig hebben en hun schildklierwaarden op niveau worden gehouden door schildkliermedicatie.

Wél heeft soja wel degelijk een nadelige invloed op de opname van schildkliermedicatie, waardoor je bij regelmatig gebruik van soja meer medicatie nodig hebt. Dit is belangrijk om te onthouden als je soja tijdelijk uit je voedingspatroon schrapt. Het kan goed zijn dat jouw schildkliermedicatie beter wordt opgenomen, waardoor je je beter gaat voelen of zelfs een beetje gejaagd. Vertel je arts dus op voorhand wanneer je tijdelijk stopt met soja en dat je na zes weken een extra bloedonderzoek wilt inlassen indien je voelt dat je misschien kunt minderen.

Soja en het endorfinesysteem

Naast de invloed van soja op de spijsvertering, de hormoonbalans en de schildklierwerking is er nog een onderwerp dat wij moeten bespreken; namelijk de invloed van soja op het endorfinesysteem.
Met name als je gestrest of verdrietig bent, grijp je makkelijker naar comfort foods zoals chips, chocolade, ijs of koekjes. De hoofdingrediënten van dit troostvoer zijn tarwe (gluten), zuivel en soja. Dit is niet voor niets, aangezien deze drie allergenen morfine-achtige stofjes (exorfines) bevatten die, indien ze in onze darmen niet goed worden afgebroken, via het bloed in ons brein belanden. Hier kunnen deze exorfines in de receptoren van onze lichaamseigen feelgood neurotransmitters endorfine, dopamine, serotonine en GABA klikken.

Exorfines geven hiermee een feelgood rush, maar die is slechts van korte duur. En om dat gevoel vast te houden grijp je sneller naar nog meer troostvoer. En meer en meer…

Om zichzelf tegen overprikkeling te beschermen kan het brein de receptoren voor deze neurotransmitters zachter zetten, waardoor de signalen van deze exorfinen minder hard binnenkomen. Nadeel hiervan is dat de signalen van onze eigen neurotransmitters ook minder doorkomen en juist deze neurotransmitters hebben veel belangrijke taken in ons lichaam, waaronder het reguleren van de stressreactie en hoe jij je voelt. Hoe hoger de exorfinebelasting, hoe hoger de craving naar comfort foods, hoe minder stressbestendig jij bent.

Het enzym DPPIV, dat exorfines helpt afbreken, wordt in de darm gemaakt door goede darmbacteriën. Een tekort aan dit enzym ontstaat onder andere bij een disbalans in de darmflora, een overmatige consumptie van exorfines, gebruik van smaakversterkers (E621), suikers en zoetstoffen, insuline(resistentie) en door cadmium in sigarettenrook. Daarnaast wordt de werking van DPPIV geremd door onder andere stress, waardoor je in een vicieuze cirkel belandt.

Het is dus belangrijk om de cirkel te doorbreken. Met het Hashimoto Eliminatiedieet schrap je tijdelijk gluten, zuivel, soja, suikers en alcohol. Met het Hashimoto Eliminatiedieet doe je onbewust een exorfine-detox! Mooi meegenomen, toch?

Door soja op te nemen in het Hashimoto Eliminatiedieet breng je dus in eerste instantie rust in de spijsvertering. En omdat je nu toch al de gluten en zuivel schrapt, is dit het perfecte moment om ook het endorfinesysteem te resetten, waardoor jouw eigen neurotransmitters weer een boost krijgen en jij lekkerder in je velletje komt te zitten. Win, win, win!