Voeding als medicijn – Gluten

Als je ziek bent, ga je naar de huisarts. Om vervolgens thuis te komen met een recept voor medicijnen in plaats van een boodschappenlijstje met gezonde voeding. En dat is jammer. Hippocrates zei het immers al “Laat voeding je medicijn zijn en je medicijn je voeding.” Begrijp me niet verkeerd; je hebt je schildkliermedicatie nodig, maar het is en blijft een vorm van symptoombestrijding. Het doet niets tegen de oorzaak van je trage schildklier of je overactieve immuunsysteem. Met gezonde voeding kun je én je lichaam van de juiste bouwstoffen en brandstoffen voorzien, én de overbelasting van je immuunsysteem voorkomen.

Gezonde voeding voor Hashimoto patiënten

Maar wat is dan gezonde voeding voor iemand met Hashimoto? Online is veel informatie te vinden. Er zijn zelfs diëten, die je remissie beloven. Maar helaas, zo werkt het niet. Er bestaat geen standaard dieet voor alle Hashimoto-patiënten. Wat voor jouw immuunsysteem prikkelend is, hoeft voor mij geen problemen op te leveren. En wat voor mij ondersteunend is, kan bij jou juist weer protest van je darmen opleveren. Een gezond dieet is dus heel persoonlijk. Van een aantal voedingsstoffen is echter wél bekend dat zij bij veruit de meeste Hashimoto-patiënten schade opleveren. De meest besproken, onderzochte én omstreden hiervan is gluten. Tijd voor een nadere introductie.

“Glutenvrij? Ik heb toch geen coeliakie?”

Gluten (Latijns voor lijm) is de naam van een groep eiwitten die wordt aangetroffen in granen zoals tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut. Twee belangrijke eiwitten in gluten zijn glutenine en gliadine. Dit zijn de eigenlijke boosdoeners, waar je lichaam op kan reageren. We kunnen drie typen reacties onderscheiden:

• Tarweallergie; mensen met een tarweallergie krijgen een allergische reactie na het eten van alle producten met tarwe erin. Klachten zijn jeuk, een verstopte neus of buikklachten.
• Coeliakie; bij mensen met de auto-immuunziekte coeliakie (=glutenintolerantie) zorgen gluten voor een beschadiging van de dunne darm. Het lichaam heeft antistoffen tegen het eiwit gliadine aangemaakt.
• Glutensensitiviteit; bij deze mensen is er geen sprake van tarweallergie of coeliakie, maar zijn er wel klachten na het eten van gluten. Denk aan een opgezette buik, concentratieproblemen, vermoeidheid, winderigheid of slappe spieren.

Tot deze laatste groep behoort het merendeel van de mensen met een auto-immuunziekte, zoals ook Hashimoto. Met het eten van gluten lijken er een aantal dingen te gebeuren, waardoor het immuunsysteem geactiveerd wordt.

Gluten verhoogt de doorlaatbaarheid van de darmwand

De cellen van onze darmwand reguleren de opname van voedingsstoffen vanuit de darm naar de bloedbaan. Om voedingsstoffen op te nemen worden de poortjes tussen deze cellen razendsnel geopend en weer gesloten. Het openen en sluiten van deze poortjes ook wel ‘tight junctions’ genoemd gebeurt met behulp van het stofje zonuline. Gluten bevordert de aanmaak van zonuline, waardoor de poortjes te vaak en te lang open worden gezet. Hierdoor verhoogt de doorlaatbaarheid van de darm, wat ook wel ‘lekkende darm’ wordt genoemd.

Wanneer er schadelijke of onbruikbare stoffen door de darmwand lekken is het de taak van je immuunsysteem om al deze binnenkomers te controleren en uit te schakelen. Wanneer deze lekkende darm langer aanhoudt kun je je voorstellen dat het immuunsysteem overspannen raakt en fouten kan gaan maken. En daarmee komen we gelijk op het tweede punt.

Gluten en TPO hebben een gelijkende moleculaire structuur

Ons immuunsysteem ruimt naast indringers ook beschadigde of dode celresten op. Om zo efficiënt en snel mogelijk te kunnen werken, maakt het immuunsysteem antistoffen aan tegen bekende indringers. Deze antistoffen scannen razendsnel of de moleculaire structuur van de indringer overeenkomt met hun eigen code. Bij een match slaan de antistoffen alarm, zodat de andere immuuncellen de indringer kunnen uitschakelen, en maken ze direct vele kopieën van zichzelf. Na elke match worden er dus extra antistoffen aangemaakt.

In het geval van de ziekte van Hashimoto zijn er per abuis antistoffen aangemaakt tegen het schildklierweefsel Thyreoperoxidase (TPO). Dit is het eiwit dat jodium en tyrosine met elkaar verbindt waardoor het schildklierhormoon T4 ontstaat. De moleculaire structuur van TPO lijkt erg op de moleculaire structuur van gluten. Wanneer de gluten dus door de poortjes in de darmwand glippen kunnen de antistoffen die wij tegen gluten hebben aangemaakt, ook TPO scannen, herkennen en vernietigen. Deze aanval beschadigd je schildklier met een mogelijke ontstekingsreactie in je schildklier tot gevolg.