PCOS en Hashimoto

Een tekort aan schildklierhormoon of een verstoorde bruikbaarheid van het actieve schildklierhormoon T3 kan grote invloed hebben op de algehele gezondheid van een persoon. Ook kan het invloed hebben op andere aandoeningen. In een serie blogs zoom ik in op een mogelijk verband tussen de ziekte van Hashimoto en veel voorkomende gezondheidsklachten. In dit blog staat de relatie tussen Hashimoto en PCOS centraal.

Wat is PCOS?

PCOS staat voor Polycysteus Ovarium Syndroom. Letterlijk betekent dit dat er meerdere (poly) vochtblaasjes (cysten) in de eierstok (ovarium) aanwezig zijn. Om PCOS beter te kunnen begrijpen moet we eerst kort naar de werking van de menstruatiecyclus kijken.

De menstruatiecyclus:
Bij de geboorte beschikt een vrouw over al haar eicellen, veilig verpakt in follikels in haar eierstokken. Onder invloed van het Follikel Stimulerend Hormoon (FSH) gaan deze follikels rijpen en groeien. De follikel die het grootst en sterkst groeit, zal als eerste en enige ovuleren. Tijdens de ovulatie – of: eisprong – komt de eicel vrij uit de follikel en maakt hierbij letterlijk een sprongetje vanuit de eierstok naar de eileider, aangezien de eileider en de eierstok niet rechtstreeks met elkaar verbonden zijn. Vandaar de naam eisprong.

Terwijl de follikels in deze fase groeien, maken zij nu ook het hormoon oestrogeen aan. Oestrogeen bereidt de baarmoeder voor op de komst van een bevruchte eicel. Het baarmoederslijmvlies groeit en wordt dikker, zodat de bevruchte eicel zich hier straks kan gaan innestelen. Wanneer het oestrogeen een bepaalde hoogte bereikt heeft, remt dit de aanmaak van FSH, waardoor de kleinere follikels niet meer verder groeien. Dit is meestal rond dag 7 van de menstruatiecyclus.

De grote follikels produceren nog steeds oestrogeen. Zodra oestrogeen een bepaalde hoogte bereikt, krijgen de hersenen een signaal dat het tijd is voor de eisprong. Dit is meestal zo rond dag 13 van de menstruatiecyclus. De hersenen geven hierop het luteïniserend hormoon (LH) af. Als LH piekt, vindt één à twee dagen later de eisprong plaats. Tegelijkertijd piekt ook het libido verhogende testosteron, wat logisch is als je bedenkt dat de zin in seks de kans op seks en daarmee dus ook de kans op bevruchting verhoogt.

Direct na de eisprong verandert de nu lege follikel van vorm en functie en start met de productie van progesteron. Deze lege follikel wordt ook wel geel lichaam (corpus luteum) genoemd. Progesteron helpt bij het voorbereiden van de baarmoeder op de innesteling van het embryo. Dit doet progesteron door de voortdurende aangroei van de baarmoederwand onder invloed van oestrogeen af te remmen en de opbouw en doorbloeding van de baarmoederwand te optimaliseren.

Wanneer de eicel niet bevrucht is, vindt er geen innesteling plaats en sterven de eicel en ook het gele lichaam af, waardoor de aanmaak van progesteron stopt. Ook het niveau van oestrogeen daalt nu rap. Als gevolg hiervan wordt het inmiddels goed doorbloede baarmoederslijmvlies afgebroken en afgevoerd. Dit zijn de maandelijkse bloedingen tijdens de ongesteldheid. Door het dalende niveau van progesteron en oestrogeen in het bloed krijgen de hersenen het teken dat FSH weer omhoog moet en hiermee begint de hele cyclus opnieuw.

Het verloop van de hormoonspiegel ziet er als volgt uit:

Bij vrouwen die PCOS hebben, worden in de eierstok meerdere kleine follikels gevormd, die moeilijk tot groei en ovulatie komen. Deze onderontwikkelde follikels die bij PCOS ontstaan, worden cysten genoemd.

Doordat de eisprong uitblijft wordt de vruchtbaarheid sterk verminderd en is er minder vaak of geen sprake van menstruatie. Naar schatting heeft 5 tot 10% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft een meer of minder ernstige vorm van PCOS en daarmee is dit de meest voorkomende hormonale afwijking bij vrouwen.

Wat zijn symptomen van PCOS?

• Geen of onregelmatige menstruaties
• Eierstokken met meerdere cysten
• Mannelijke beharing. (Meer op buik, borsten en kin en minder bij slapen en kruin)
• Acne, puistjes of vette huid.
• Overgewicht
• Donkere plekken op de huid achter in de nek, oksels of onder de borsten
• Skin tags

Wat is de oorzaak van PCOS?

Alhoewel de exacte oorzaak van PCOS nog niet bekend is, zijn de experts het erover eens dat PCOS verband houdt met een aantal verschillende factoren die met elkaar glinkt zijn, te weten insulineresistentie, verhoogde androgene hormonen (testosteron) en een onregelmatige menstruatiecyclus. Ik laat je zien hoe dit verband werkt:

Bij hoog insuline in het bloed daalt FSH en stijgt juist LH. Hierdoor is er nog wel follikelgroei, maar geen follikelrijping. Hierdoor komt het niet tot een eissprong. Toch is er wel een piek in testosteron. Dit verklaart de verhoogde levels van androgene hormonen en verminderde vruchtbaarheid.

Wat is de link met Hashimoto?

Uit een meta-analyse studie over de link tussen Hashimoto en PCOS blijkt dat er inderdaad een link tussen de twee is. Een groot deel van de vrouwen met PCOS heeft verhoogde waarden voor TSH en ook verhoogde waarden voor de antistoffen anti-TPO en/of anti-TG, wat doet vermoeden dat er een directe link is tussen PCOS en Hashimoto. Vind je dit interessant, dan kun je het hele onderzoek hier lezen.

Een andere link wordt gevonden bij insulineresistentie. Bij mensen met een trage schildklier en/of Hashimoto is vaak sprake van een verstoorde bloedsuikerfunctie, waardoor het risico op insulineresistentie (en daarmee PCOS) toeneemt. 

Hoe wordt de diagnose PCOS gesteld?

bron: degynaecoloog.nl

Bloedonderzoek: Hormonen spelen een belangrijke rol bij PCOS. De volgende hormonen testen we in het bloed: FSH, LH, testosteron, oestrogeen, progesteron en prolactine bij een lange cyclus. Er wordt bij de uitslag gelet op de verhouding tussen FSH en LH en de hoogte van het testosterongehalte. Bij een afwijkende uitslag kan het zijn dat er extra bloed wordt geprikt. Door het FSH- en prolactine-gehalte te bepalen, worden ook andere oorzaken van een lange cyclus onderzocht. Daarbij horen een vervroegde overgang of een te hoog prolactine-gehalte.

Echoscopisch onderzoek: Om de eierstokken te kunnen beoordelen, wordt er een inwendige (vaginale) echo gemaakt. Normaal zien we per eierstok 3 tot 8 follikels. Bij PCOS zijn er meer dan 12 follikels per eierstok te zien.

Diagnose PCOS: De diagnose PCOS wordt gesteld als je minstens twee van de volgende drie punten hebt:

• Onregelmatige of geen menstruaties (minder dan 8 menstruaties per jaar)
• Polycysteuze eierstokken: met de echo worden meer dan 12 blaasjes per eierstok gezien
• Verhoogd mannelijk hormoon en/of de symptomen die daarbij kunnen horen, zoals acné en overbeharing volgens een mannelijk patroon

Wat kun jij zelf doen bij PCOS?

Vanwege de sterke link met insulineresistentie is het belangrijk om prioriteit te geven aan het verminderen van insulineresistentie en het verliezen van gewicht. Heb jij last van PCOS en heb je een kinderwens? Zoek hierbij dan altijd hulp van een expert!

Misschien vind je dit ook interessant…