DOSSIER

Inleiding

De auto-immuunziekte ‘ziekte van Hashimoto’ en een trage schildklier worden vaak in een adem genoemd. Hierdoor zou je bijna denken dat een traagwerkende schildklier (hypothyreoïdie) en de ziekte van Hashimoto hetzelfde zijn, maar dit is dus niet het geval. Hashimoto is wel bijna altijd (90-95%) de oorzaak van een trage schildklier.

Dus wat is een auto-immuunziekte en wat is Hashimoto? Wat is de oorzaak, wat zijn de symptomen, hoe wordt de diagnose gesteld en wat zijn de behandelopties? In dit dossier zet ik alles voor je op een rij.

Inhoudsopgave

• Wat is een auto-immuunziekte
• Wat is de ziekte van Hashimoto
  • Ontwikkeling van Hashimoto
  • Ziekteverloop
  • Diagnose
  • Behandeling

Wat is een auto-immuunziekte?

Het immuunsysteem, of afweersysteem, beschermt ons tegen ongewenste binnendringers zoals bacteriën, virussen en infecties, maar wordt óók ingezet om afvalstoffen en beschadigde cellen op te ruimen. Dit opruimen gebeurt met behulp van een ontstekingsreactie. Antistoffen geven precies aan welke indringers of stofjes er moeten worden opgeruimd.

Een goed werkend immuunsysteem herkent dus zowel lichaamsvreemd als lichaamseigen stoffen èn weet precies wanneer het een ontstekingsreactie moet worden opgestart en wanneer het kan stoppen. Bij mensen met een auto-immuunziekte gaat er iets mis met het immuunsysteem: er zijn antistoffen aangemaakt voor lichaamseigen cellen of weefsels en er wordt vaak te snel een ontstekingsreacties opgestart.

In totaal zijn er meer dan 100 auto-immuunziektes met allemaal hun eigen autoantistoffen tegen specifieke doelorganen. Bekende voorbeelden zijn Hashimoto, Graves, diabetes type 1, MS, vitiligo, lupus, coeliakie, alopecia en reumatoïde artritis. De ziekte van Hashimoto is de meest voorkomende auto-immuunziekte!

Wat is de ziekte van Hashimoto?

De ziekte van Hashimoto is vernoemd naar de Japanse arts Hakaru Hashimoto, die in 1912 als eerste deze aandoening in kaart bracht. Een andere naam voor deze aandoening die veel wordt gebruikt is Hashimoto Thyroïditis, ofwel een schildklierontsteking. 

Bij de ziekte van Hashimoto worden dus onderdelen van de schildklier aangevallen en opgeruimd. Door de ontstekingsreactie, waarmee dit opruimen gebeurt, raakt de schildklier beschadigd en loopt de productiecapaciteit terug. Het lijkt alsof de schildklier trager gaat werken, maar in feite werkt het super hard om aan de vraag te kunnen voldoen, maar moet werken met een kleinere productiecapaciteit.

Ontwikkeling van de ziekte van Hashimoto

We kunnen vier stadia onderscheiden in de ontwikkeling van de ziekte van Hashimoto:

>> Stadium 1: Er is alleen sprake van een genetische aanleg voor de ziekte. Er is nog geen sprake van symptomen, er zijn nog geen antistoffen tegen de schildklier aanwezig en ook de bloedwaarden voor de schildklier laten geen afwijkingen zien.

>> Stadium 2 – Stille auto-immuniteit: Er is aanwezigheid van anti-TPO en/of anti-TG, maar nog geen beschadiging van schildklierweefsel, afwijkende schildklierwaarden of klachten.

>> Stadium 3 – Reactiviteit van auto-immuniteit: Er is naast aanwezigheid van anti-TPO en/of anti-TG ook al sprake van beschadiging van schildklierweefsel en klachten. De TSH is al licht verhoogd, maar er zijn nog geen tekorten in T4 en T3. Dit is vaak de fase waarin bloedwaarden wijzen op een subklinische hypothyreoïdie.

>> Stadium 4 – Auto-immuniteit: Er is naast aanwezigheid van anti-TPO en/of anti-TG ook sprake van beschadiging van schildklierweefsel, klachten/symptomen en afwijkende schildklierwaarden. Dit is vaak pas het moment dat de diagnose ‘trage schildklier’ wordt gesteld en de medicatie wordt opgestart.

Dit proces gaat in de regel langzaam, waardoor het jaren kan duren voordat het zichtbaar wordt in de bloedwaarden en dus ook jaren voordat er een diagnose wordt gesteld.

Ziekteverloop

De ziekte van Hashimoto kent een grillig verloop. Periodes van relatief weinig klachten of stabiele klachten worden afgewisseld met perioden van meer klachten of zelfs nieuwe klachten. Tijdens zo’n opleving van Hashimoto, ook wel een flare-up genoemd, zorgt een geactiveerd immuunsysteem voor een acute ontsteking van de schildklier, waardoor klachten tijdelijk verergeren. Welke klachten dit zijn kan van persoon tot persoon verschillen. Een greep uit de mogelijke klachten tijdens een flare-up:

• Verlammende vermoeidheid
• Stemmingswisselingen soms met huilbuien en paniekaanvallen
• Lichamelijke pijn vergelijkbaar met een flinke griep
• Hoofdpijnen
• Spijsverteringsproblemen, zoals diarree, opstoppingen, misselijkheid, opgeblazen gevoel etc
• Mentale Mist (In het Engels: BrainFog) Het gevoel in de mist te lopen, niet helder kunnen denken, moeite met concentratie en geheugen, moeilijker uit je woorden komen
• Vocht vasthouden
• Plotseling aankomen in gewicht

Ik schreef drie artikelen over flare-ups;

• Hoe herken je een flare-up?
• 5 veel voorkomende triggers van een flare-up
• Hoe kun je het beste omgaan met een flare-up?

Diagnose ziekte van Hashimoto

Met behulp van een bloedonderzoek naar de waarden voor anti-TPO en anti-Tg wordt de diagnose ziekte van Hashimoto gesteld. De aanwezigheid van antistoffen alleen is niet voldoende voor een diagnose Hashimoto. Er moet ook sprake zijn van schildklierklachten en afwijkende bloedwaarden voor TSH en FT4, die passen bij een traagwerkende schildklier. Bij ongeveer 30-50% van de mensen komen deze antistoffen voor, bij hen geven die echter geen klachten.

Veruit de meeste mensen met Hashimoto (80%) hebben verhoogde antistoffen voor anti-TPO. Een iets kleiner deel (50-60%) heeft de combinatie van anti-TPO en anti-TG en ongeveer 10% heeft alleen de antistoffen anti-TG. Om deze reden wordt vaak voldaan met een bloedtest naar anti-TPO.

Kan of wil de (huis)arts niet meewerken en wil jij dit toch laten onderzoeken? Dan kan dit op eigen kosten en zonder verwijsbrief via commerciële laboratoria zoals bloedwaardentest.nl.

Belang van diagnose ziekte van Hashimoto
Het stellen van de diagnose Hashimoto maakt op dit moment geen onderdeel uit van de richtlijnen. De reden hiervoor is het feit dat de behandeling van een trage schildklier en de behandeling van de ziekte van Hashimoto hetzelfde is. Toch vind ik het wel zinvol om te weten of de oorzaak van de trage schildklier Hashimoto is of niet. Ik zal je vertellen waarom ik dat vind.

Het is inmiddels bekend dat omgevings- en leefstijlfactoren van invloed zijn op het ontstaan van auto-immuunziektes. Leefstijlaanpassingen kunnen daarom helpend zijn in het verminderen van restklachten bij een trage schildklier veroorzaakt door Hashimoto. Weten dat jouw trage schildklier veroorzaakt wordt door een auto-immuunziekte geeft je handvatten voor het nemen van de regie over je gezondheid.

Behandeling ziekte van Hashimoto

De reguliere behandeling van de ziekte van Hashimoto is gelijk aan de behandeling van een trage schildklier. Het tekort aan schildklierhormoon wordt standaard aangevuld met T4-hormon (levothyroxine) schildkliermedicatie. Dit noemt men substitutietherapie. Stapsgewijs wordt de medicatie opgehoogd net zolang tot de bloedwaarden stabiliseren. Elke zes weken controleert de arts de bloedwaarden en indien nodig wordt de dosis bijgesteld. Dit instellen op de juiste dosis medicatie luistert nauw en kan maanden of zelfs langer duren. Zie Dossier Medicatie

Deze reguliere behandeling houdt geen rekening met de omgevings- en leefstijlfactoren die als trigger voor Hashimoto kunnen fungeren. Hierdoor is de kans groot dat aanvallen op de schildklier en beschadiging van schildklierweefsel aanhouden, waardoor op termijn de medicatiedosis moet worden opgehoogd.

Behandeling met medicatie is in de regel levenslang. Het schildklierweefsel dat beschadigd of vernietigd is groeit meestal niet vanzelf terug, waardoor de productie van schildklierhormoon ook niet terugkeert. In uitzonderlijke gevallen, wanneer de destructie nog niet te groot is, kan dit wel. Hier zijn verhalen over bekend, maar nogmaals, deze verhalen zijn de uitzondering en niet de regel.

Genezing is dus vaak niet mogelijk. Wel is het voor sommigen mogelijk om in remissie te komen. Dit betekent dat de antistoffen tot onder de norm dalen en de restklachten verdwijnen. Ik heb zelf mijn Hashimoto in remissie gebracht, maar net als bij ieder ander is het ook bij mij mogelijk dat klachten terugkeren.

Aanvullende informatiebronnen

• Podcast 2: Trage schildklier of Hashimoto
• Podcast 20: Interview endocrinoloog over restklachten bij de ziekte van Hashimoto