DOSSIER

Medicatie

 

Alle belangrijkste informatie over schildkliermedicatie op 1 plek.

Inleiding

De behandeling van een trage schildklier bestaat uit het dagelijks slikken van schildkliermedicatie. Om je klachten te verminderen is het belangrijk dat je deze basis op orde hebt. Dit betekent dat je de juiste dosis en het juiste merk en type medicatie slikt en dat je deze dagelijks op de juiste wijze inneemt. Dit dossier geeft een overzicht van alle belangrijke informatie rondom schildkliermedicatie, inclusief instellen, inname, bijwerkingen en wisselwerkingen met andere medicijnen.

Inhoudsopgave

  • Behandeling van een trage schildklier
  • Instellen en monitoren van medicatie
  • Wat zijn goede versus optimale bloedwaarden?
  • Verschillende soorten schildkliermedicatie
  • Belangrijke richtlijnen voor inname en interacties
  • Veelgestelde vragen (FAQ) over schildkliermedicatie

Behandeling van een trage schildklier

De standaardbehandeling van een trage schildklier (en de ziekte van Hashimoto) bestaat uit het dagelijks innemen van T4 schildkliermedicatie, genaamd levothyroxine. Dit noemt men substitutietherapie. De levothyroxine in de medicatie is exact hetzelfde hormoon als het hormoon T4, dat de schildklier zelf produceert.

In de meeste gevallen is medicijngebruik levenslang nodig, aangezien de schildklier zelf niet langer in staat is om zelf voldoende hormoon te produceren. In sommige gevallen, zoals na een tijdelijke schildklierontsteking, of in de post-partum periode, kan de schildklierfunctie zich herstellen en kan medicatie worden afgebouwd, maar dit is eerder de uitzondering dan de regel. Het afbouwen van medicatie zou dan ook nooit een doel op zich moeten zijn, maar een mooie bijkomstigheid.

Instellen en monitoren van medicatie

Hoe werkt het instellen van de juiste dosis?

Stapsgewijs wordt de medicatie opgehoogd net zolang tot de bloedwaarden stabiliseren. Elke zes weken controleert de arts de bloedwaarden en indien nodig wordt de dosis bijgesteld. Dit instellen op de juiste dosis medicatie luistert nauw en kan maanden of zelfs langer duren.

Het instellen van schildkliermedicatie gebeurt stapsgewijs en bestaat uit twee fasen:

  1. Grof-instellen: De bloedwaarden worden binnen het referentiegebied gebracht. Dit betekent dat de TSH-waarde doorgaans tussen 0,4 en 4,0 moet liggen en de FT4 tussen 9 en 22.
  2. Fijn-instellen: Hierbij wordt gekeken naar de optimale bloedwaarden voor de patiënt, omdat veel mensen zich pas goed voelen met een TSH rond de 1 en een FT4 in het hogere deel van de referentiewaarde. Dit proces gebeurt in kleine dosisaanpassingen en vraagt om een goede samenwerking met je huisarts.

Is dit fijn-instellen bij jou nog niet gedaan? Vraag hier dan om bij je arts. Ter voorbereiding op het consult kun je het dossier Optimaal instellen van patientenvereniging SchildklierNL doorlezen of de link na afloop van het consult naar je huisarts doorsturen. Of kijk de video, waarin endocrinoloog Marco Medici uitlegt hoe dit in zijn werk gaat

Waarom zit er 6 weken tussen bloedonderzoeken bij het instellen?

Het duurt ongeveer 6 weken voordat een wijziging in medicatiedosering een betrouwbaar beeld in je bloedwaarden laat zien. Dit komt doordat schildklierhormonen een lange halfwaardetijd hebben en langzaam worden opgebouwd in het lichaam. Te snel controleren kan leiden tot misleidende resultaten en onnodige dosisaanpassingen.

Waarom moet mijn dosis soms worden opgehoogd of juist verlaagd?

In de loop van de jaren kan de behoefte aan schildkliermedicatie veranderen. Dit kan verschillende oorzaken hebben:

  • Voortschrijdende afbraak van de schildklier (bij Hashimoto bijvoorbeeld) waardoor de dosis moet worden verhoogd.
  • Hormonale veranderingen, zoals zwangerschap of menopauze.
  • Verandering in gebruik van andere medicijnen die de opname van schildklierhormoon beïnvloeden
  • Gewichtstoename of -afname of veranderingen in de stofwisseling
  • Veranderde leefstijl, waardoor de bruikbaarheid of opneembaarheid van de medicatie verandert

Wat zijn goede versus optimale bloedwaarden?

Schildklierwaarden binnen de referentiewaarden betekenen niet automatisch dat iemand zich goed voelt. Waar sommige mensen zich prima voelen bij een TSH van 3, voelen anderen zich pas goed als hun TSH rond de 1 ligt.

Verschillen tussen standaard- en optimale bloedwaarden:

  • Standaard bloedwaarden: Gebaseerd op populatiegemiddelden en bedoeld om pathologie uit te sluiten.
  • Optimale bloedwaarden: Persoonlijke streefwaarden waarin de patiënt zich het beste voelt. Meer hierover in het dossier over bloedwaarden (wordt binnenkort toegevoegd aan de website.)

Verschillende soorten schildkliermedicatie

T4-medicatie (levothyroxine) is beschikbaar onder verschillende merknamen, waaronder Thyrax, Euthyrox, Eltroxin, TEVA, Tirosint en Thyrofix.

Naast de werkzame stof levothyroxine bevatten al deze merken bepaalde hulpstoffen die nodig zijn om de T4 te verwerken tot tablet, capsule of drank en om het bepaalde eigenschappen mee te geven zoals kleur, bescherming tegen maagzuur, vertraagde afgifte of houdbaarheid. Overgevoeligheid voor een hulpstof kan een reden zijn om van merk te wisselen.

De patiëntenvereniging SchildkierNL maakt een handig overzicht van alle beschikbare merken en hun vulstoffen. Je vindt dit schema hier.

Daarnaast zijn deze merken verkrijgbaar in tabletten van diverse doseringen, zoals 100, 50, 25 en 10 mcg. Wellicht heb jij een halve of kwart dosis nodig en is dit niet verkrijgbaar bij jouw merk, waardoor je met de hand je medicatie moet breken o.i.d. Ook dit kan een reden zijn om van merk te veranderen.

Bespreek met je huisarts of verandering van merk een optie voor jou kan zijn. Belangrijk is dat je na een merkwissel samen met je arts je bloedwaarden regelmatig controleert. In ieder geval na 6 weken. Indien nodig kan de dosering dan op tijd worden aangepast.

 

Let op: Medicijnwissel
Wisselen van merk levothyroxine kan ook tot gezondheidsproblemen en een verslechterde kwaliteit van leven leiden. Wellicht herinner je je de situatie in 2016 nog, toen Thyrax opeens niet meer beschikbaar was en vele duizenden mensen noodgedwongen moesten overstappen naar een ander merk. Of de situatie in 2019 waarin Euthyrox zijn samenstelling wijzigde en weer veel mensen ontregeld raakten. Bovendien leidde deze verandering van samenstelling tot veel angst en onrust bij de patiënten omdat gevreesd werd voor een herhaling van het Thyrax debacle.

Het is dan ook niet voor niets dat sinds vorige jaar (met dank aan SON) schildkliermedicatie op de rode lijst van de Leidraad Verantwoord Wisselen Medicijnen staat. Wisselen van schildkliermedicijnen (merk of merkloos) om niet-medische redenen is ongewenst en hoef je niet te accepteren. Wisselen van medicijnmerk kan alleen als jij en je arts hiertoe samen besluiten. Krijg jij bij de apotheek een keer opeens een ander merk mee? Accepteer dit niet en verwijs naar onderstaande link. https://schildklier.nl/tips-bij-behandeling/niet-wisselen-medicijnmerk/

T3-medicatie: wanneer en voor wie?

Niet iedereen voelt zich goed bij alleen T4-medicatie. Als er problemen zijn met de omzetting van T4 naar T3, kan een aanvulling met Cytomel (T3-medicatie) nuttig zijn. De effectiviteit van deze combinatietherapie is nog niet bewezen. Om deze reden is combinatietherapie alleen experimenteel te verkrijgen via artsen die hier mee willen werken.

TIP: op dit moment loopt er een grootschalig Nederlands onderzoek naar de effectiviteit van combinatietherapie. Je kan hier nog aan meedoen. Check de website van dit onderzoek voor meer informatie over alle mogelijkheden van dit onderzoek en de voorwaarden voor deelname!

Natuurlijk schildklierhormoon (NDT)

In Nederland is een groeiende groep patiënten die zich beter voelt bij een natuurlijk schildklierhormoon, gemaakt van dierlijk hormoon in poedervorm van met name varkens. De bekendste merken zijn

Thyreoïdum, Armour Thyroid en Thyroid Erfa. Deze natuurlijke schildkliermedicatie kun je niet via de reguliere arts krijgen en wordt in de regel niet vergoed.

Meer informatie over natuurlijk schildklierhormoon en een overzicht van artsen die hiermee werken, vind je op de website van de Vereniging van Gebruikers van Natuurlijk Schildklierhormoon, VGNS.

Belangrijke richtlijnen voor inname en interacties

Hoe en wanneer medicatie innemen?

Voor een goede instelling dient de hoeveelheid levothyroxine in je lichaam zo stabiel mogelijk te zijn. Slik daarom elke dag op dezelfde wijze dezelfde dosering levothyroxine.

Levothyroxine wordt slecht uit tabletten opgenomen wanneer er voedsel in de maag zit. Meestal wordt daarom geadviseerd: innemen ’s morgens, nuchter, met water, minstens een half uur voor het ontbijt. Probeer dezelfde tijd tussen slikken en eten aan te houden. Dit geeft namelijk de meest constante opname. In het weekend wat later opstaan is geen probleem. Dezelfde tijd nuchter tussen slikken en eten aanhouden is belangrijker.

Ook het slikken voor het slapengaan behoort tot de mogelijkheden. Dat kan persoonlijk beter in een dagritme passen. Bij het avondslikken dien je eveneens rekening te houden met inname op een lege maag. Meestal wordt hiervoor zo’n 2-4 uur na eten/drinken aangehouden.

Voor sommigen geeft deze piek in schildklierhormoon ’s nachts een onrustig gevoel, waardoor ze minder goed slapen. Anderen voelen zich in de morgen juist veel energieker. Het is dus echt een kwestie van uitproberen wat voor jou het beste werkt, zowel qua planning als ook qua slaapkwaliteit.

Door verandering van tijdstip van inname – van ochtend naar avond of andersom – kan het zijn dat je een andere dosering nodig hebt. Bespreek zo’n verandering altijd met je arts en laat ongeveer 6 weken na een verandering de bloedwaarden opnieuw bepalen.

Bij onregelmatige diensten, bijvoorbeeld nachtdiensten, is het aan te bevelen de routine zoveel mogelijk te handhaven. Dat kan bijvoorbeeld door vanaf 04.00 uur niets meer te eten/drinken (behalve water). Je blijft dan op de normale tijd ’s morgens de levothyroxine slikken.

Wisselwerking met voedingsmiddelen, supplementen en medicijnen

Bepaalde voedingsmiddelen, medicatie en ook supplementen hebben invloed op de opname en werking van levothyroxine, maar het werkt ook de andere kant op. Het gebruik van levothyroxine heeft ook effect op andere medicatie. Verandert er iets in jouw medicijn- of supplementgebruik, controleer dan altijd of er een aanpassing van je andere medicatie nodig is.

Bekende interacties met voedingsmiddelen:

  • Enige voedingsmiddelen en dranken waarvan men inmiddels weet dat ze de opname verminderen zijn: koffie, calciumrijke producten en veel voedingsvezels (volkorenbrood, muesli, etc.),
  • Soja breekt de schildklierhormonen versneld af, waardoor je dus meer levothyroxine nodig hebt. Wanneer je stopt of juist start met het eten van sojaproducten of -suppletie dan is het verstandig om je bloedwaarden te controleren. Wellicht dat je je dosis schildkliermedicatie moet aanpassen.
  • Grapefruitsap vertraagt de opname van levothyroxine.

Bekende interacties met medicijnen:

  • Levothyroxine kan het effect van antidiabetes medicijnen verminderen.
  • Levothyroxine kan de werking van coumarinederivaten (ter voorkoming van bloedstolsels) versterken
  • Glucocorticoïden (medicijnen met antiallergische en ontstekingsremmende werking)
  • Bètablokkers (bloeddrukverlagers)
  • Sertraline (antidepressiva)
  • Oestrogeen bevattende medicijnen zoals de pil en hormonentherapie in de overgang
  • Tyrosinekinase-remmers (antikanker en ontstekingsremmend medicijn)
  • Protonpompremmers zoals omeprazol mij maagzweren
  • Orlisat (medicijn om obesitas te behandelen).

Aanvullende tips:

  • Wacht minimaal 4-5 uur met medicijnen tegen hoog cholesterol, omdat ze de opname van levothyroxine blokkeren.
  • Wacht minimaal 4 uur met supplementen met calcium, ijzer, magnesium en chroom, omdat levothyroxine door de combinatie minder goed door de darmwand kan worden opgenomen. (check dus je supplementen en multivitaminen)
  • Wacht minimaal 4 uur met het slikken van maagzuurremmers, maagbeschermers en medicatie met aluminium, ijzer en calcium, omdat ze het effect van levothyroxine verminderen.

Deze lijst is vast niet volledig, dus check ook de bijsluiter van jouw schildkliermedicatie.

Veelgestelde vragen FAQ:

Wat te doen bij vergeten dosis levothyroxine

Als je erachter komt dat je een dosis bent vergeten kun je twee dingen doen.

  • Dezelfde dag alsnog slikken, waarbij je ervoor zorgt dat je de tablet op de geadviseerde manier inneemt. Dus op nuchtere maag (minimaal 2 uur van tevoren niet eten) en na het innemen minimaal 1 uur wacht met koffie en eten en minimaal 4 uur wacht met supplementen met ijzer, calcium, magnesium en voedingsvezels.
  • De volgende dag een dubbele dosis nemen. Je kan dit eventueel verdelen over de dag: ’s morgens een hele dosering en ’s avonds een hele dosering.
  • Wanneer je twijfelt of je nu wel of niet je medicatie hebt ingenomen, doe dan niets. Neem de volgende morgen gewoon weer de normale dosering.

Niet iedereen merkt het als je een dosis vergeet. Dit komt omdat je lichaam een vrij stabiele voorraad heeft aangelegd. Toch zijn er ook mensen die zich die dag iets minder goed voelen. Dit geldt ook voor mensen die de volgende dag een dubbele dosis nemen. Het blijft een kwestie van ervaren. Hopelijk hoef je niet vaak met dit bijltje te hakken.

Hoe snel kan ik verbetering verwachten?

Sommige patiënten voelen zich snel weer beter. Helaas geldt dat lang niet voor alle patiënten. Het kan vele maanden duren voordat klachten verminderen. Het herstel kan zelfs wel tot twee jaar na het starten met levothyroxine doorgaan.

Ik heb een kinderwens of ben zwanger - waar moet ik op letten?

In de zwangerschap is zowel voor moeder als kind van groot belang dat er genoeg schildklierhormoon (levothyroxine) in het bloed aanwezig is. Al in het prille begin van de zwangerschap is meer schildklierhormoon nodig. Een gezonde schildklier maakt daarvoor extra schildklierhormoon. Vooral noodzakelijk voor de ontwikkeling van het kind en het goede verloop van de zwangerschap.

Belangrijk is dat een moeder die levothyroxine slikt, weet dat de dosering heel vroeg in de zwangerschap moet worden verhoogd. Zo gauw de zwangerschap bekend is, dient de moeder de dosering te verhogen. Bespreek dit tevoren met uw arts, en bespreek ook met hoeveel u de dosering verhoogt.

Elke 4-6 weken worden de bloedwaarden (TSH, FT4) gecontroleerd. Aan de hand daarvan kan de arts de dosering levothyroxine steeds aanpassen. In de zwangerschap wordt gestreefd naar een lage TSH-waarde. De NHG standaard noemt: tussen de 1 tot 2 mE/l. Uitgangspunt is de instelling van de zwangere te handhaven rond haar persoonlijk goede TSH-waarde. Meestal zal na de 20e zwangerschapsweek geen verhoging van de dosering meer nodig zijn.

Bij een zwangerschapswens is een goede instelling van belang. De TSH-waarde is dan meestal laagnormaal, rond de 1mE/l.

Maak bij een zwangerschapswens goede afspraken met uw huisarts of endocrinoloog over het instellen, bloedprikken en de verhoging van de dosering bij zwangerschap. Neem bij een positieve zwangerschapstest meteen contact op met uw arts indien u onverwacht zwanger bent en u geen afspraken maakte. Maakte u wel duidelijke afspraken, vervroeg dan uw controle afspraak.

Let op: Het gebruik van Cytomel® (T3) tijdens de zwangerschap wordt ontraden, omdat T4 van de moeder essentieel is voor een goede hersenontwikkeling van het kind. Sik je Cytomel en heb je een kinderwens? Praat met je arts.

 

Zijn er vragen (met antwoorden)  die je mist en die ik zou moeten toevoegen aan dit dossier? Laat het me weten via vera@hashimoto.nl

Omdat Happy & Healthy start met Haalbaar

Inschrijven nieuwsbrief